Deserria norberak aukeratzen duenean ez da hain deserri, hasi zen. Videlaren diktaduraren garaian utzi behar izan zuen berak Argentina.
Ordutik bere barruek ez daukate non eutsi, zerbait hautsi zitzaion. Izebaren etxea arakatu eta hankaz gora utzi zuten, segika ibili zitzaizkion eta harrapatuz gero zer egingo zioten jakin zezan lorratz bat baino gehiago utzi zioten bidean. Bere liburutegia erre zuten. Orduan bai, Marcela eskutik hartu eta Buenos Aireseko aireportura beltzez jantzita iritsi zen, txartelak eta maleta bana eskuetan.
Horacio sarritan bueltatu da harrezkero. Marcela gabe egin du bueltako bidaia, Marcelak ezin izan du urrats hori eman, pentsatze soilak malkoak bere begien atarietan ipini ditu eta bietako inork ez du berriz ere urtegia zabaldu nahi izan. Marcela ez da bueltatu Argentinara.
Horaciok inoiz ez du aurkitu, ordea, utzi zuen herria. Kantoiak, eraikinak, parkeak eta aurpegi asko ere hor daude, ez denak. Bueltatu den bakoitzean apurtutako ispiluaren atalak elkartzen saiatu da, baina ezin izan du ispilua osatu. Eskandinabiako hotz eta ilunean hobeto nago, elurraren zuriak nere minak urruti daudela amesten uzten dit.
Beste mota batzuetako erbesteak ere badaudela dio: norberak aukeratzen dituenak. Egoera errazagoa dirudi. Horaciok errazagoa dela uste du. Bi metroko erbestea edo hogei mila kilometrokoa, doana edo datorrena, nahita edo nahitaezkoa. Bidean Kavafisen hiria norbera, edonora, beti, bere buruarekin doala gogora ekartzeko.
Horacioren bizkarrak kurba bat marraztu du eta perlak belaunetatik jaitsi ditu, Zahartu egin da, txikitu bat-batean, bere eskuak dar-dar hasi dira dantzan. Hitzak pisutsuak dira orain, poliki hitz egiten du, hitz bakoitzak zama bat ezkutatuko balu bezala:
-Poseidón era una impostura, soy chiquitico mis perlas. El exilio involuntario es forzado pero, en realidad, el exiliado siempre se preguntará si realmente no le quedó otro remedio.
Horacio elefantea balitz tronpamakur legoke, ttiki elefanteen artean. Perlen begi borobilak handitu egin dira. Bizkarra zuzentzen saiatzen da Horacio, perlengatik izan dadila behintzat. Gezurrezko jainkoak oraindik kontatzeko gehiago baduela dio eta parean lurrean eserita dituen perlei zuzenean begiratzen die esku batekin bestearen dardarari helduz:
-Fíjense en el poeta Juan Gelmán, él no se dice exiliado, se dice trasterrado. Él volvió tras la dictadura: “la vuelta a Argentina fue extraña. Un día entré en un bar de comida rápida. Delante de mí había un señor con aspecto de policía muy notable. Me puse a pensar: ¿no será ése el hijo de puta que mató a mi hijo? Me di cuenta de que en Argentina me quedaban pocas alternativas de vida. O vivir amargado, o agarrar la metra y matar a algunos, o acomodarme a la situación. Conclusión: me fui”.
Gelman bere sustraiak Argentinatik Mexikora eramaten saiatu zen eta neurri batean lortu duela uste du Horaciok, akaso Mexikon sustrai berriak sortu dituelako, ez da gutxi. Beste batzuek bizitza guztia ematen dugu horretan inoiz lortu gabe.
Eta orain, perla ederrak, zerrendako azken deserriak: erbeste laburrak, kilometrorik gabekoak. Guztiok, barruan, batzuetan, ihes egiteko dugun gogo horretaz ari naiz. Ezaguna duzue? Erbestealdi horiek gehienetan ez dira mingarriak, baina minak eragindakoak izaten dira askotan. Deserri laburrak pluralak dira. Gogo horri jarraiki ihesian joan direnak eta gero bueltatzeko modurik aurkitu ez dutenak badira. Badira denbora pasatu ahala bidea ahaztu nahi izan dutenak edo bidea, jada, gogoratzen ez dutenak. Deserri laburrak betirako ihesaldiak bilakatu daitezke, baina ez larritu perlak, azken erbeste hauen artean goxoak direnak ere badira, ez dizuet, ordea, nireak zeintzuk diren esango.
Perlak isilik daude, pentsatzen.
Ordutik bere barruek ez daukate non eutsi, zerbait hautsi zitzaion. Izebaren etxea arakatu eta hankaz gora utzi zuten, segika ibili zitzaizkion eta harrapatuz gero zer egingo zioten jakin zezan lorratz bat baino gehiago utzi zioten bidean. Bere liburutegia erre zuten. Orduan bai, Marcela eskutik hartu eta Buenos Aireseko aireportura beltzez jantzita iritsi zen, txartelak eta maleta bana eskuetan.
Horacio sarritan bueltatu da harrezkero. Marcela gabe egin du bueltako bidaia, Marcelak ezin izan du urrats hori eman, pentsatze soilak malkoak bere begien atarietan ipini ditu eta bietako inork ez du berriz ere urtegia zabaldu nahi izan. Marcela ez da bueltatu Argentinara.
Horaciok inoiz ez du aurkitu, ordea, utzi zuen herria. Kantoiak, eraikinak, parkeak eta aurpegi asko ere hor daude, ez denak. Bueltatu den bakoitzean apurtutako ispiluaren atalak elkartzen saiatu da, baina ezin izan du ispilua osatu. Eskandinabiako hotz eta ilunean hobeto nago, elurraren zuriak nere minak urruti daudela amesten uzten dit.
Beste mota batzuetako erbesteak ere badaudela dio: norberak aukeratzen dituenak. Egoera errazagoa dirudi. Horaciok errazagoa dela uste du. Bi metroko erbestea edo hogei mila kilometrokoa, doana edo datorrena, nahita edo nahitaezkoa. Bidean Kavafisen hiria norbera, edonora, beti, bere buruarekin doala gogora ekartzeko.
Horacioren bizkarrak kurba bat marraztu du eta perlak belaunetatik jaitsi ditu, Zahartu egin da, txikitu bat-batean, bere eskuak dar-dar hasi dira dantzan. Hitzak pisutsuak dira orain, poliki hitz egiten du, hitz bakoitzak zama bat ezkutatuko balu bezala:
-Poseidón era una impostura, soy chiquitico mis perlas. El exilio involuntario es forzado pero, en realidad, el exiliado siempre se preguntará si realmente no le quedó otro remedio.
Horacio elefantea balitz tronpamakur legoke, ttiki elefanteen artean. Perlen begi borobilak handitu egin dira. Bizkarra zuzentzen saiatzen da Horacio, perlengatik izan dadila behintzat. Gezurrezko jainkoak oraindik kontatzeko gehiago baduela dio eta parean lurrean eserita dituen perlei zuzenean begiratzen die esku batekin bestearen dardarari helduz:
-Fíjense en el poeta Juan Gelmán, él no se dice exiliado, se dice trasterrado. Él volvió tras la dictadura: “la vuelta a Argentina fue extraña. Un día entré en un bar de comida rápida. Delante de mí había un señor con aspecto de policía muy notable. Me puse a pensar: ¿no será ése el hijo de puta que mató a mi hijo? Me di cuenta de que en Argentina me quedaban pocas alternativas de vida. O vivir amargado, o agarrar la metra y matar a algunos, o acomodarme a la situación. Conclusión: me fui”.
Gelman bere sustraiak Argentinatik Mexikora eramaten saiatu zen eta neurri batean lortu duela uste du Horaciok, akaso Mexikon sustrai berriak sortu dituelako, ez da gutxi. Beste batzuek bizitza guztia ematen dugu horretan inoiz lortu gabe.
Eta orain, perla ederrak, zerrendako azken deserriak: erbeste laburrak, kilometrorik gabekoak. Guztiok, barruan, batzuetan, ihes egiteko dugun gogo horretaz ari naiz. Ezaguna duzue? Erbestealdi horiek gehienetan ez dira mingarriak, baina minak eragindakoak izaten dira askotan. Deserri laburrak pluralak dira. Gogo horri jarraiki ihesian joan direnak eta gero bueltatzeko modurik aurkitu ez dutenak badira. Badira denbora pasatu ahala bidea ahaztu nahi izan dutenak edo bidea, jada, gogoratzen ez dutenak. Deserri laburrak betirako ihesaldiak bilakatu daitezke, baina ez larritu perlak, azken erbeste hauen artean goxoak direnak ere badira, ez dizuet, ordea, nireak zeintzuk diren esango.
Perlak isilik daude, pentsatzen.
Miriam Luki
