Goierri zeharkatzen duen N-1 errepidetik makina bat kamioilari portugaldar pasa da. Batzuk hemen gelditu dira. Vitor S. Mendonça, adibidez. Itsasondon bizi izan zen eta egun Urretxun bizi da. Pintura eta bertsolaritza gustuko ditu. Emozio sortzaileak erakusketa ireki du Urretxun.
Mendonça 1957an jaio zen, Portugal hegoaldean. Kamioiarekin lan egin du beti. 1997an Itsasondon gelditu zen. «Hemengo lagun batzuek lana bilatu zidaten eta hemen gelditu nintzen. Kamioiarekin lan egin dut beti».
Euskal Herrian gelditu aurretik, Europa iparralderaino joaten zen. «Portugaldik Suediaraino, Norvegiaraino… joaten nintzen. Gogorra zen, baina interesgarria. Ez zegoen GPS-rik, mapa erabiltzen genuen eta paper batean apuntatzen genuen ibilbidea. Portugalen egindako arropa eta zapatak eramaten genituen eta Suediatik marrazak jaisten genituen, zerrategietarako eta marmol enpresa baterako. Errodamenduak eta Bellota enpresarentzako egurra ere ekartzen genituela gogoratzen dut. Baita elektronika produktuak ere. Mariskoarekin eta loreekin ere ibili nintzen».
Gustuko lana zuen. «Hasieran lan hutsa zen, baina toki, kultura eta hizkuntza ezberdinak ezagutzeko aukera eman zidan. Garai hartan presa gutxiagorekin lan egiten zen, gainera. Aduanetan gelditu beharra zegoenez, Irunen egun bat edo egun eta erdi ematen nuen adibidez, jendea ezagutzen genuen. Egun, kamioilarien arteko elkarbizitza askoz ere txikiagoa eta okerragoa da».
Euskaldun asko ezagutu zituen eta beraiek hemengo kulturaren eta euskararen berri eman zioten. Azkenean, Euskal Herrian gelditu zen. «Egun, urretxuarra sentitzen naiz. Ez naiz euskaraz hitz egiteko gai, baina jendeak euskara nik diodana baino hobeto ulertzen dudala esaten dit. Jendeak euskaraz egitea gustatzen zait. Adi banago, ulertzeko gai naiz eta ondoren gazteleraz erantzuten dut. Itsasondon ume txikiak zituen familia batekin bizi nintzen eta euskara dezente ikasi nuen, baina ondoren apur bat galdu nuen. Hemengo lan egiteko modua eta bizimodua gustatzen zaizkit eta hemen geldituko naiz».
Euskal Herrian lan egiten duenetik, bidaia motzagoak egiten ditu: Iparraldera, Landetara… joaten da. Noizean behin, Parisera ere bai. Abeltzainentzako produktuak, Nafarroako barazkiak… eramaten ditu. Lehenago herriko Amezti garraio enpresan lan egin zuen. Totxoa eramaten zuen Baionara eta Pasaiako portutik txatarra ekartzen zuen.
Denbora librean margotzea gustatzen zaio. «Asko gustatu izan zait beste leku eta pertsona batzuk ezagutzea, hara eta hona ibiltzea. Baina nire barnera begiratzea ere atsegin dut. Nire barrurantz begiratzea eta buruak ezkutatzen dituen emozio guztiak ezagutzea, sentitzea eta antolatzea. Nire baitara begiratze horretatik sortzen da marrazteko eta margotzeko beharra. Zuri-beltzean askotan, baina baita koloretan ere, momentuak agintzen duenaren arabera. Nire barruan sortzen diren borrokak eta tentsioak, eta borborka sortzen diren pozak ere, hor islatzen dira», dio erakusketako liburuxkan. Bere lehen erakusketa da. Margolanak azaroaren 2ra arte egongo dira ikusgai Juan de Lizarazu aretoan: asteartetik igandera, 17:30etik 20:30era.
Bertsolaritza
Pinturaz gain, bertsolaritza atsegin du. «Bertsolariak baino final gehiagotara joan naiz. Jendeari sinesgaitza iruditzen zaio, baina bertsolaritza asko gustatzen zait. Mikel Mendizabal bertsolariaren laguna naiz eta behin Ingalaterrara joan zen nirekin, kamioian. Tamesis ibaiko zubi baten azpian lo egin genuen eta lagunei hotelik onenean baino hobeto lo egin zuela esaten zien».
Euskal kulturako beste adierazpide batzuk ere asko gustatzen zaizkio. «Hasieran gehien txunditzen ninduena jendearen elkartzeko ohitura zen. Nolatan etorri da horrenbeste jende estropada bat ikustera?, galdetzen nion nire buruari. Kilometroak festa ere asko gustatzen zait. Baita Donostiara joatea ere. Han beti dago zerbait egiteko».
