Zertan aritu zara zehazki?
Udalak Iparragirreri buruzko txosten bat aurkeztunahi du Foru Aldundian. Hori dela eta bi zatitan banatu dut egitekoa.Alde batetik bere biografia eta bibliografia. Lehen zatihonetan, herrian, Iparragirreri buruz dauden oroigarriei buruzkohistoria biltzen ere saiatu naiz eta baita artxiboan, Iparragirreriburuz dauden eskutitz, argazki eta beste zertifikatu batzukklasifikatzen ere. Bigarren zatian, aurreko guztiarekin zer egindaitekeen asmatu beharra daukat. Proiektuak aurkeztu beharra ditut.
Eta zer egiteko asmoa dago zuk eginiko ikerketekin?
Horretan ari naiz. Museo bat egiteko ez dugu behar adinamaterial. Agian, bildutako dokumentu guztiekin erakusketa bategingo dugu. Honetarako, lokal egoki bat beharko genuke, AldeZaharrean dagoen lokalen bat ona litzateke proiektuhonetarako. Gaztetxoentzat berriz jokoz betetako maleta didaktikobat egin daiteke. Bestalde, audiobisual edo diaporama bategiteko ideia ere hor dago. Iparragirreri ahotsa jarriko genioke etahonek, Urretxuren bilakaera kontatuko luke. Hau, Kultur Etxekoikus-entzunezkoen gelan jarriko genuke. Momentuz, diaporamaegitearena garbiago ikusten da erakusketarena baino. Beste proiektubat, Alde Zaharra indartzea da. Honetarako triptiko batzukkaleratzeko asmoa dago Alde Zaharra azalduz eta bertan, Iparragirreriburuzko oroigarriak non diren ere azaltzeko asmoa dago.
Zeintzuk izan dira aurkikuntza nagusiak?
Adibidez, Iparragirreren gurasoek gozotegi batzutela, oso gaztea zela amari eskolara zihoala esan eta Karlistekin gerrara joan zela, Europan erbestean zegoela, artistabatekin Fernando Jose izeneko seme bat izan zuela, artzain moduandesastre hutsa zela….Azken hau, Iparragirre hil eta 39 urtetaraabeslariaren andreak kazetari bati esandakoa da. Eguna, kantuanematen omen zuen eta bitartean ardiak, galduta. Montevideon,Gernikako Arbola izeneko taberna bat ere izan zuten, Iparragirrekbatere zaintzen ez zuena. Lagunekin batera edan egiten omen zuen etagero, lagunak zirenez, ez zien kobratzen. Azkenean, taberna itxibeharra izan zuten.
Aldaba aldizkarian, Gernikako herri aldizkarian,Gernikako Arbola kanta ez dela Iparragirrerena ageri da. Joxe MigelArrietaren letra eta J.M. Altunaren musika omen da. Zer uste duzuzuk?
1960 eta 70. hamarkadako artikuluak denetik diote.Zalantza ugari daude. Letrak egiten oso abila ere ez zela irakurridut nonbait baina hala ere, nire ustez, ez diogu honi horrenbestekogarrantzirik eman behar. Gernikako Arbola kanta berea ez bada ere hordaude berak egindako beste hainbat kanta. Iparragirrek zuen grazianabarmenduko nuke nik guztiaren gainetik.
Nola hil zen Iparragirre?
Orain badakigu ez zela perretxikoak janda hil, bronkoneumoniaz baizik. Gau euritsu batean, Ezkioko Zozabarrobentatik bere amaren baserrira, Gabiriako Txapartegi baserrirazihoala, ezin izan zuen erreka pasatu, ur gehiegi zekarrelako.Honela, berriz ere bentara bueltatu zen eta bentan familia lozegoelako, zerritokian geratu zen lo egiten. Han zegoen hezetasunarenondorioz, eta bidean zeharo busti zelako, bi egunetara, hil egin zenbronkoneumoniak jota.
Zer da Iparragirreren bizitzatik, gehien harrituzaituena?
Nola igaro zituen azken urteak Euskal Herrian. Lagunbatzuk, Ameriketatik honako bidaia ordaindu zioten. Dirurikgabe eta familia han utzita etorri zen. Lagunei esker, pentsio batjaso zuen Aldunditik baina berandu samar.
Urretxun, Iparragirreren oroigarri gehiago egonbeharko liratekeela uste al duzu?
Badakit zaila dela baina nire ustez bai. Egia esanoroigarri gehiegi ere ez dago. Gernikako Juntetxean, gitarra, erlojukate bat eta Gernikako Arbola partituraren kopia bat daude.
