Batzuek kartzelara joan behar izanzuten, baina gizartearen gehiengoaren elkartasuna lortu zuten etaestatuak derrigorrezko soldadutza kendu behar izan zuen. Urretxu etaZumarragan ere intsumiso asko izan ziren. Josemi Alvarez, JulenGarralda eta Iñaki Lizarralde euretako hiru izan ziren etagarai hura nola gogoratzen duten kontatu dute.
Nola piztu zen intsumisioarenmugimendua herrian?
Josemi Alvarez (J.A.): Hasieran,herrian oso intsumiso gutxi zegoen eta ez zegoen mugimendu honenezagutza handirik. Denbora aurrera joan ahala jendea errazago animatuzen. Hasierako garaian kartzelara joan gintezkeela oso presentegenuen. Apur bat antolatu ginenean UZTA (Urretxu eta ZumarragakoTalde Antimilitarista) sortu eta elkartearentzat lokala bilatugenuen.
Nolatan erabaki zenuten intsumisoegitea?
Iñaki (I.L.): Ikasten ari gineneta luzapenak ematen zizkiguten. Luzapenen bukaera gerturatu heinean,urduriago jartzen ginen. Gainera, mugimenduaren nondik norakoakikusteko aukera izan genuen. Hasieran gordinagoa izan zen. Herrikolehen intsumisoak kartzelara joan ziren. Ni, ordea, ez.
J.A.: Lehen intsumisoetako askokzerbitzu sozialetan lan egin zuten boluntario, ordezko zerbitzusoziala sortu aurretik, eta gero ez zieten soldadutza egiteko deitu.Madrilen oihartzun handiko kasu bat izan zen. Mutil batek bereauzoaren alde lan itzela egiten zuen, baina soldadutzari ukoegiteagatik epaitu egin zuten. Epaiketara auzo guztia joan zen. Lehenobjetoreak oso gizaseme kontzientziatuak ziren eta bakean utzizituzten, mugimendua isilpean edukitzeko. Baina ez zuten nahi zutenalortu eta orduan kartzela zigorrak ezartzen hasi ziren. Jendeabeldurtzea ez zutela lortu ikusi zutenean, zigorrak bigundu zituztenNire garaian fiskalak bi urte, lau hilabete eta egun bateko zigorraeskatzen zuen, baina epaileak indultatu edo urtebeteko zigorraezartzen zuen. Aurrekaririk ez bagenuen, ezerezean geratzen zen.
I.L.: Hasieran gutxi ziren eta jendeakartzelaratzea erraza zen, baina gero jendeak intsumiso egitearibeldurra galdu zion eta orduan hasi ginen borroka irabazten.Intsumiso kopurua biderkatu egin zen eta egun bakarrean 15 epaiketaegon zitezkeen. Nire epaiketak minutu bakarra iraun zuen. Ezin zenhorrenbeste lagun kartzelan sartu. Azkenean alderdi politiko gehienekere bat egin zuten eta armada profesionala sortu zen.
Nolakoa izan zen zuen esperientzia?
I.L.: Ni intsumiso egin nintzengaraian, konpromezu hori hartzea garai batean baino samurragoa zen.Une politak bizi izan genituen: lagun asko elkartu ginen eta egitengenuen horretan erabat sinesten genuen. Kartzelara joateko aukeraegon bazegoen, baina urrun samar ikusten genuen.
J.A.: Mugimendua poliki hasi zen, bainagero sekulako gorakada izan zuen.
Herriko lehenengoetakoa izan zinen.
J.A.: Herriko zazpigarrena izannintzen. Kartzela urrun ikusten nuen, baina ezinegona sentitzen nuen.Dena den, hasieratik babesa sentitu genuen. KEM/MOC (KontzientziaEragozpen Mugimendua) delakoaren bilera batera Gobernu Militarrekoinformazio bulegoko tipoa etorri zen. Jende askok intsumiso egitekozer egin behar zen galdetzen ziola eta fitxak tramitatzera heldu zelaesan zuen. Denetik heltzen omen zitzaion. Tipo batek, adibidez,arkatzez idatzitako nota bat besterik ez ziola utzi aipatu zuen:“intsumisoa naiz” besterik ez zuen jartzen. Ez izenik, ez nontokatzen zitzaion soldadutza egitea… Pentsa gauzak nolakoak izanziren: inon ez zen Gobernu Militarrean bezainbeste informaziointsumisioari buruz.
Etxean ere gaiak kezka sortuko zuen.
J.A.: Amak behin eskua sorbaldan jarrizidan eta nire erabakia ulertzen zuela esan zidan.
I.L.: Gurasoak kartzelara eramangoninduten beldur ziren, baina oso ondo informatuta zeuden etabazekiten ordurako hori ez zela gertatzen.
Josemi, zu kartzelan izan zinen.
J.A.: Bost egun bakarrik egon nintzen,baina askotan kontatu dut bertan bizitakoaren berri eta lagunek bosturte eman nituela dirudiela diote. Esperientzia sinesgaitza izan zen.
I.L.: Bila etorri ziren. Ostiral gauazen, gaztetxe zaharraren azpialdean zeunden eta bat batean desagertuegin zinen.
J.A.: Kartzelan intsumisoak ukiezinakginen. Funtzionarioen kezka guri ezer ez gertatzea zen. Ez zitzaienbatere komeni, adibidez, gutakoren bat jipoitua izatea. Izan ere,horrek gizartean alarma sortuko zuen. Niri kartzelako zuzendariaknola egon nahi nuen galdetu zidan. Besteak beste, egunafuntzionarioen atseden gelan emateko aukera eskaini zidan. Ezetz esannion, gainontzeko presoekin egon nahi nuela. Arazorik banuen, berariesateko erantzun zidan.
Herriko intsumisoek UZTA taldea sortuzenuten.
Julen Garralda (J.G.): Lehen bilerakUrretxuko udaletxean izan ziren.
I.L.: Gero Zumarragako Udalak lokal batutzi zigun, Itarte Etxean. Bertan 20-25 lagun elkartzen ginen,larunbat goizetan. Zenbat intsumiso ginen, ordea, ez dakit. Izan ere,azkenerako ia gazte guztiek bide hori hartu zuten. Batzuk UZTAnantimilitarismoaren alde lan egiteko prest zeuden, baina beste batzukez ziren behin ere azaldu.
Zer ekitaldi antolatzen zenituzten?
I.L.: Aste Antimilitarista antolatugenuen, besteak beste.
J.A.: Jaietan txosna jartzen genuen etabehin poemak zituzten kondoiak banatu genituela oroitzen dut.
I.L.: Herriko bat epaitu behar zutenbakoitzean, manifestazioa egiten genuen eta epaiketara joaten ginen.Gutako batzuk beste talde antimilitarista batzuetako kideak ziren,kamisetak atera genituen, kontzertuak antolatu genituen, Bukumatulaizeneko aldizkaria argitaratu genuen, gaiari buruzko mahai inguruaantolatu genuen…
J.G.: Funtzionamendua aipatzekoa da,talde irekia baikinen. Asanblada bidez funtzionatzen genuen eta ezgenuen kideen zerrendarik. Garrantzitsuena gauzak egitea zen.
J.A.: Ardura gehien hartzen zuena, langehien egiten zuena… era naturalean liderra bilakatzen zen.
J.G.: Oiangura asteburu pasa joanginenekoa gogoratzen al duzue? Gai ezberdinei buruz, taldearenfuntzionamenduari buruz… hitz egin genuen. Asteburu oso oparoa izanzen. Gauza interesgarriak aipatu ziren.
Emakumezkoak mobilizatu al ziren?
J.G.: Manifestazioetara joaten ziren.
J.A.: UZTAn ez zegoen emakumerik.Taldea eurentzat zabalik zegoen, baina halako ekimen batean partehartzeak lotsa ematea ulergarria da.
I.L.: Bileretan ideiak lantzen zireneta hori guztion esku dago.
J.G: Ateak mundu guztiarentzat zabalikzeuden, ez zegoen intsumisoa izan beharrik. Batzuek ez zutensoldadutzarekin inongo arazorik, baina kideak ziren. Epe motzekohelburua soldadutzarekin bukatzea zen, baina UZTAk harago ere lanegiten zuen.
Aldizkariari Bukumatula izena jarrizenioten. Nondik atera zenuten izen xelebre hori?
J.A.: Ozeaniako tribu batek gizon zuriaheldu aurretik zuen sistema asko gustatzen zitzaigun eta Bukumatulanerabeek sexu harremanetan hasteko erabiltzen zuten txabolaren izenazen. Ikusten den bezala, gure kezka bakarra ez zen soldadutza.
J.G.: Taldearen barnean Santamariaabizeneko batek pisu handia izan zuen. Orain kanpoan bizi da. Gubaino dezente zaharragoa da eta gai ezberdinak jorrarazi zituen.Haurtzaroari buruzko hitzaldiren bat ere antolatu genuen…Antimilitarismoa ez da armaden aurka egitea bakarrik, baita gizarteandauden jarrera militaristak identifikatzea eta eurekin bukatzea ere.Gizartea desmilitarizatu nahi genuen.
J.A.: Santamariak taldearen jardunarizentzu handiagoa eman zion.
J.G.: Berak jarri zion Bukumatula izenaaldizkariari.
J.A.: Trantsizioa ezagutu zuen, komunabatean bizi izan zen… Bera izan zen soldadutzara ez joatea oso ondozegoela, baina borroka zabalagoa izan behar zela aipatu zuena.
J.G.: Nire ustez gure lan egiteko moduagustatu zitzaion eta horregatik hurbildu zen gurera. Egiturabertikaletatik zetorren eta gure lan egiteko modua horizontala zen.Politikariekin egin genuen mahai ingurura etorri zen, guztiak larrutuzituen eta ordutik gurekin gelditu zen.
Noiz desegin zen UZTA taldea?
I.L.: Beherakada soldadutza desagertuaurretik hasi zen. Gaia politizatu bezain pronto, UZTAkfuntzionatzeari utzi zion.
J.A.: Bestalde, nekatu egin ginen.Soldadutzaren amaiera heldu zen eta gainontzeko kezkentzakoirtenbiderik ez genuen ikusten.
Nola ikusten duzu mugimendua,horrenbeste urte eta gero?
J.A.: Botereari mesede egin geniolauste dut. Izan ere, garai hartan soldadutza mantentzearen edo armadaprofesionala sortzearen arteko zalantza zuten. Intsumisioa ondoetorri zitzaien ezertarako balio ez zien armada berritzeko. Bainagure helburu bakarra ez zen soldadutzara ez joatea: gizartearendesmilitarizazioa ere nahi genuen eta mugimendua oraindik ere bizirikda.
I.L.: Nire ustez hiru fase izan ziren:lehenengoan jendeak soldadutzari uko egiteari ekin zion etakartzelara joateko arriskua zegoen. Gero mugimenduak indarra hartuzuen eta denok bat egin genuen. Hirugarren fasean alderdiek ere bategin zuten eta derrigorrezko soldadutza kendu zen. Hortik aurrera,mugimendu antimilitaristak beherakada ezagutu zuen. Antimilitaristakasko gara, baina ez dugu mugimendu horretan lan egiten.
J.A.: Ni zalantzatan izan nintzen:intsumiso egin ala zoramena alegatu. Izan ere, oso ohikoa zen eromenaargudiatuz soldadutza saihestea. KEM/MOC taldearen bilera batzuetarajoan nintzen eta jarrera antimilitarista hartzea erabaki nuen.
Bestalde, egungo gaztedia nola ikustenduzue?
I.L.: Orain beste kezka batzuk daude.Gaztetxean, adibidez, ekimen asko daude abian. Soldadutza askorenarazoa zen eta horren kontrako mugimendua sortzea normala izan zen.Orain beste arazo batzuk daude eta jendea mugitzen dela uste dut.Gustuak aldatu dira, baina gazteen berezko ezinegona ez da desagertu.
