Urretxu eta Zumarragak gertuen duten herria Legazpi da. Baita alderantziz ere.
Lau kilometro eskas besterik ez daude batetik bestera. Hala izanik, udalen eta herritarren arteko harremana oso estua izan beharko litzateke. Hala al da? Nahikoa ezagutzen al dugu elkar? Zer diote legazpiarrek gutaz? Nola ikusten gaituzte? Zertara etortzen dira gure bi herriotara? Galdera horiei erantzuteko lau legazpiarrekin hitz egin dugu: Kepa Urtzelai alkatea, hemengo ikastolan lan egin zuen Itziar Azpiroz, Josema Azpeitia eta Tere Madinabeitia kazetariak.
Zer harreman izan duzu zure bizitzan zehar Urretxu eta Zumarragarekin?
Gaztetan, irteten hasi nintzenean, eta Brinkolan bizi izanda trena hartu behar genuenez, lagunekin Zumarragara joaten ginen, eta han, zinera lehenengo, Tifffany’sera gero, eta Goldenera joaten ginen igande arratsaldeak pasatzera. Gero, asteburuak luzatu egin ziren, eta han jarraitu genuen gure juergak egiten, handiagoak ginenean dagoeneko Urretxuko aldapan, eta baita Tiffany’sen ere. Koadrila aldatuta nuen ordurako, eta erdia Legazpikoak ginen, neskak, eta beste erdia Urretxu-Zumarragakoak, mutilak. Lanean ere ibili nintzen, Bisasti AEK euskaltegian, eta han jende asko ezagutzeko aukera izan nuen. Orain nire harremana koadrilaren bitartekoa da alde batetik (inoiz elkartzen gara elkarte batean bazkaltzeko) eta lanekoa bestetik, Gidarako elkarrizketak, kale-inkestak, argazkiak eta abar egin behar izaten ditudalako.
Nola ikusten dituzu Urretxu eta Zumarraga?
Biek herri bakarra osatzen dute niretzat, gurearen aldean handia, eta horrek zerbitzu gehiago, komertzio gehiago, bizitasun gehiago ematen dio. Herritarrak ez ditut ikusten gure aldean desberdinak, baina bai iruditzen zait gu, legazpiarrok, pixka bat gutxietsi egin gaituztela edo. Arrazoia ez dut ulertzen, egia esan.
Inoiz Urretxu eta Zumarragarekiko baztertuak sentitu al zarete?
Ni behintzat ez naiz baztertua sentitu herri bezala. Nire ustez zerbitzu garrantzitsuenak jende gehien bizi den tokietan jarri behar dira, eta logikoa iruditzen zait ospitalea, ertzaintza… bertan kokatzea. Errepideei dagokienez, ez gara hain urruti bizi eta autobidea edo ibilbide luzeko trenak gelditzen diren geltokia bertan daude.
Legazpik bi herriekiko izaera ezberdina duela uste al duzu?
Nik ez dut ikusten Legazpi desberdina denik, txikiagoa bakarrik. Antzekoak gara, ez dugu eta ahaztu behar iraganean eta orainaldian industriak garrantzi handia izan duela eta horrek asko lotzen gaituela.
Urretxu eta Zumarragari inbidiarik ba al diezue zer edo zertan?
Nik behintzat ez. Hala ere, nik uste dut Legazpin badagoela konplejo pixka bat bi herri horiei dagokienez, han bizitza gehiago dagoela edo. Baina hori logikoa da, lehen esan bezala, handiagoa delako.
Eta zertan eduki beharko liekete inbidia Urretxu eta Zumarragak Legazpiri?
Hemen beti esan da Legazpin kultur mugimendu handiagoa dagoela, eta asoziazionismo gehiago ere bai.
Bi herriotako bizilagunok behar bezain harreman estua dugula uste al duzu?
Ez dugu elkar ezagutzen. Legazpikook badugu Urretxu-Zumarragara joateko ohitura, edo beharra, baina horkoak ez zarete Legazpira ezertara etortzen. Eta Legazpin badago zer ezagutu, zer erosi, zer egin…
Udalen arteko elkarlana behar bezain ona al da?
Ez zait iruditzen harreman handiegirik dagoenik, indarrak batu eta kulturan, enpleguan, turismoan… gehiago egin daitekeela uste dut.
Zergatik merezi du Legazpira goiz pasa edo egun pasa joatea?
Jende asko etortzen da Legazpira, bidegorria aprobetxatuz. Paseoa ez da oso polita, baina distantzia aldetik erosoa da, eta Legazpin, lehen esan bezala, badago zer erosi, zer ikusi, eta zer egin (kultur programazioa oso zabala da). Plana? Seguru Urretxu eta Zumarragako askok ez dutela oraindik gure erdigune berritua ezagutzen, plaza eta udaletxe inguruarekin. Mirandaola oso paraje polita da, eta han ezinbestekoa iruditzen zait ola martxan ikustea. Eta Brinkola eta Telleriarteri buruz, zer esango dut ba, ni paraje haietakoa izanda? Dena den, Telleriartetik Brinkolara joaten direnentzako oharra: hura ez da bidegorria, eta bizilagunok bertatik ibiltzen gara kotxeekin.
Itziar Azpirozek Urretxu eta Zumarragako ikastolan lan egin zuen, baina bertan hasi aurretik dagoeneko harreman estua zuen gure bi herriekin. “14 urte genituenetik gure koadrilak Urretxuko koadrila batekin harremana du. 14 urtetik 18 urtera bitartean igandero-igandero Legazpira etorri ziren: dantzaldira joaten ginen, mendira…”, oroitu du. Lagunak Urretxukoak zirela eraginda, Urretxuko giroa Zumarragakoa baino hobeto ezagutzen zuten. “Sanjoanetan, Santa Anastasietan… Urretxura joaten ginen. Euskal Jaia izugarri gustatzen zitzaigun. Oso giro ona genuen. Bertatik ez zen bikoterik irten, baina harreman estua genuen eta oraindik lagunak gara”.
Urretxu eta Zumarraga oso ezberdin ikusten zituzten. “Nire ustez Legazpiko jendeak harreman handiagoa izan du Urretxurekin Zumarragarekin baino. Txikiagoa zen eta giro gehiago zuen. Zumarraga handi ikusten genuen: azpiegitura gehiago, zine handia, denda gehiago, tren geltokiak, hotela… Gainera, Legazpik ez zituen sendagile kontsulta pribatuak, optikoak, hizkuntza akademiak, batxiler eta lanbide heziketa ikasketak, notaritza… zituen. Batera premiaz joaten ginen eta bestera festa egitera. Bi herri bezala ikusten genituen, nahiz eta batera dauden”.
Hala, “Legazpitik ikusita” askotan bi udalek indarrak ez dituztela behar bezainbeste batu iruditzen zaio. Urretxu eta Zumarraga artean pike “sanoa” nabaritzen zuten, baina bi herri hauen eta Legazpiren artean ez zegoela pikerik dio.
Betidanik Legazpitik hona etortzeko joera hemendik hara joatekoa baino handiagoa izan dela uste du, baina ez du uste euren herria mankomunitate barruan baztertua dagoenik. “Mankomunitatea sortu aurretik diskriminazio arriskua handiagoa zen. Izan ere, Ordizia eta Beasain oso indartsuak dira. Goierri barruan bazterrean gaude, baina Urretxu, Zumarraga, Ezkio-Itsaso eta Legazpi elkarrengandik hurbil daude”.
Dena den, oraindik gauza askotarako Zumarragara joan beharra dutela dio. “Ospitalea, Ertzaintza, UGLE, notaritza… bertan daude. Gainera, Legazpin tren gutxiago gelditzen dira eta Zumaiara, Bilbora eta Iruñera joaten diren autobusak ez dira Legazpitik pasatzen. Komunikazio mailan baztertuak sentitzen gara”.
Azkenaldian, bidegorriari eta Lenburren ekimenei esker, urretxuar eta zumarragarrek Legazpira lehen baino gehiago jotzen dutela uste du. “Hango jende dezente ikusten da herrian. Lehen enkargu batzuetara etortzen ziren, baina gutxi. Telleriarte, Brinkola eta herriaren erdialdea gehienek ezagutuko dituzte, baina auzoak inork gutxik”.
Bere ustez merezi du Legazpira joatea. “Mirandaolako parkea eta burdin museoa, Txillida Lantoki museoa, artzaintzaren ekomuseoa, ogiaren txokoa, paseo bikainak bidegorritik barrena Brinkolara, Barrendiolako urtegira eta Guriditegira, paisaia, merkataritza, festak, taberna giroa, pintxo bikainak… ditugu”.
Bera urte luzeetan egunero etorri zen, ikastolan lan egin baitzuen. Oraindik ere sarritan etortzen da, hemen egindako lagunak bisitatzera. “Hilean behin joaten naiz, lagun asko baititut. Gainera, beti hemen ibili beharrean, batzuetan bidegorrira joan eta hara joaten naiz. Lehengoan San Kristobalera joan nintzen. Santa Barbara eta Irimo aldera ere joaten naiz noizbehinka”.
Zer harreman izan duzu zure bizitzan zehar Urretxu eta Zumarragarekin?
Gazteago ginela, aste bukaeretan, bereziki larunbatetan, nire koadrilarekin Urretxura joaten nintzen. Gogoan ditut Goldenen bizi izandako une ederrak. Bestalde, nola ez, Urretxu, Zumarragako eta “geltokiko” jaietara eta Santa Lutzi feriara ere joaten ginen. Gaur egun, berriz, aste bukaeran jendea gutxi mugitzen da, normalean bakoitzak bere herrian gelditzeko joera du eta guk ere nahiago dugu Legazpin bertan gelditu. Festetan, berriz, hor izaten gara.
Nola ikusten dituzu Urretxu eta Zumarraga? Eta bertako herritarrak?
Bai Urretxun, bai Zumarragan herria, beste askotan bezala, aldatzen ari da, hobekuntzak han eta hemen ikusten dira. Herri bakoitzak bere izaera du, hori begi bistan dago. Beraien artean tira bira ugari izaten dituzte eta beraien identitatea ondo gogorarazten dute; nor nongoa den garbi asko uzten dizute.
Inoiz Urretxu eta Zumarragarekiko baztertuak sentitu al zarete?
Guk daramagun denbora laburrean Mankomunitate mailan ondo konpontzen gara. Tarteka gai komunak mahai gainean jartzen ditugu eta denon artean azterketa lana egin eta irtenbide egokiak bilatzen saiatzen gara. Kirol arloan, berriz, beti egon da pike giroa, batzuetan desatsegina, baina egia esan ez dakit zergatik.
Urretxu eta Zumarragari inbidiarik ba al diozue zer edo zertan?
Gu oso pozik eta harro gaude Legazpin, horregatik jarraitzen dugu gure herrian!
Eta zertan eduki beharko liekete inbidia Urretxu eta Zumarragak Legazpiri?
Hori zuek esan beharko duzue. Legazpin edozein asteburutan giro ona egoten da. Bestalde, natura gustatzen zaionarentzat aukera ugari ditugu.
Udalen arteko elkarlana behar bezain ona al da?
Mankomunitatea horretarako eratuta dago, Urola Garaiko gai komunak elkarrekin lantzeko. Denok dakigu elkarlana ez dela erraza izaten, iritziak eman eta entzun, errespetuarekin hitz egin, ekarpenak aztertu, adostasun batera iritsi… baina aurrera egin nahi badugu, elkarrekin egin beharko dugu lana.
Zergatik merezi du Legazpira goiz pasa edo egun pasa joatea? Ze plan gomendatuko zenieke urretxuar eta zumarragarrei?
Ni neu oso mendizalea naiz eta aukera ugari ikusten ditut. Horien artean Korostiaga mendira igo, Arrolamenditik Ardanbidetako aterpera joan, bertan hamaiketakoa egin eta ondoren herrira jaitsi. Aizkorrik ere aukera handiak ematen ditu.
Tere Madinabeitia: “Guk badugu Urretxu-Zumarragara joateko ohitura, edo beharra, baina zuek ez zarete Legazpira etortzen”
Zer harreman izan duzu zure bizitzan zehar Urretxu eta Zumarragarekin?
Gaztetan, irteten hasi nintzenean, eta Brinkolan bizi izanda trena hartu behar genuenez, lagunekin Zumarragara joaten ginen, eta han, zinera lehenengo, Tifffany’sera gero, eta Goldenera joaten ginen igande arratsaldeak pasatzera. Gero, asteburuak luzatu egin ziren, eta han jarraitu genuen gure juergak egiten, handiagoak ginenean dagoeneko Urretxuko aldapan, eta baita Tiffany’sen ere. Koadrila aldatuta nuen ordurako, eta erdia Legazpikoak ginen, neskak, eta beste erdia Urretxu-Zumarragakoak, mutilak. Lanean ere ibili nintzen, Bisasti AEK euskaltegian, eta han jende asko ezagutzeko aukera izan nuen. Orain nire harremana koadrilaren bitartekoa da alde batetik (inoiz elkartzen gara elkarte batean bazkaltzeko) eta lanekoa bestetik, Gidarako elkarrizketak, kale-inkestak, argazkiak eta abar egin behar izaten ditudalako.
Nola ikusten dituzu Urretxu eta Zumarraga?
Biek herri bakarra osatzen dute niretzat, gurearen aldean handia, eta horrek zerbitzu gehiago, komertzio gehiago, bizitasun gehiago ematen dio. Herritarrak ez ditut ikusten gure aldean desberdinak, baina bai iruditzen zait gu, legazpiarrok, pixka bat gutxietsi egin gaituztela edo. Arrazoia ez dut ulertzen, egia esan.
Inoiz Urretxu eta Zumarragarekiko baztertuak sentitu al zarete?
Ni behintzat ez naiz baztertua sentitu herri bezala. Nire ustez zerbitzu garrantzitsuenak jende gehien bizi den tokietan jarri behar dira, eta logikoa iruditzen zait ospitalea, ertzaintza… bertan kokatzea. Errepideei dagokienez, ez gara hain urruti bizi eta autobidea edo ibilbide luzeko trenak gelditzen diren geltokia bertan daude.
Legazpik bi herriekiko izaera ezberdina duela uste al duzu?
Nik ez dut ikusten Legazpi desberdina denik, txikiagoa bakarrik. Antzekoak gara, ez dugu eta ahaztu behar iraganean eta orainaldian industriak garrantzi handia izan duela eta horrek asko lotzen gaituela.
Urretxu eta Zumarragari inbidiarik ba al diezue zer edo zertan?
Nik behintzat ez. Hala ere, nik uste dut Legazpin badagoela konplejo pixka bat bi herri horiei dagokienez, han bizitza gehiago dagoela edo. Baina hori logikoa da, lehen esan bezala, handiagoa delako.
Eta zertan eduki beharko liekete inbidia Urretxu eta Zumarragak Legazpiri?
Hemen beti esan da Legazpin kultur mugimendu handiagoa dagoela, eta asoziazionismo gehiago ere bai.
Bi herriotako bizilagunok behar bezain harreman estua dugula uste al duzu?
Ez dugu elkar ezagutzen. Legazpikook badugu Urretxu-Zumarragara joateko ohitura, edo beharra, baina horkoak ez zarete Legazpira ezertara etortzen. Eta Legazpin badago zer ezagutu, zer erosi, zer egin…
Udalen arteko elkarlana behar bezain ona al da?
Ez zait iruditzen harreman handiegirik dagoenik, indarrak batu eta kulturan, enpleguan, turismoan… gehiago egin daitekeela uste dut.
Zergatik merezi du Legazpira goiz pasa edo egun pasa joatea?
Jende asko etortzen da Legazpira, bidegorria aprobetxatuz. Paseoa ez da oso polita, baina distantzia aldetik erosoa da, eta Legazpin, lehen esan bezala, badago zer erosi, zer ikusi, eta zer egin (kultur programazioa oso zabala da). Plana? Seguru Urretxu eta Zumarragako askok ez dutela oraindik gure erdigune berritua ezagutzen, plaza eta udaletxe inguruarekin. Mirandaola oso paraje polita da, eta han ezinbestekoa iruditzen zait ola martxan ikustea. Eta Brinkola eta Telleriarteri buruz, zer esango dut ba, ni paraje haietakoa izanda? Dena den, Telleriartetik Brinkolara joaten direnentzako oharra: hura ez da bidegorria, eta bizilagunok bertatik ibiltzen gara kotxeekin.
Itziar Azpiroz: “Mankomunitatea sortu aurretik diskriminazio arriskua handiagoa zen, Beasain eta Ordizia indartsuak baitira”
Itziar Azpirozek Urretxu eta Zumarragako ikastolan lan egin zuen, baina bertan hasi aurretik dagoeneko harreman estua zuen gure bi herriekin. “14 urte genituenetik gure koadrilak Urretxuko koadrila batekin harremana du. 14 urtetik 18 urtera bitartean igandero-igandero Legazpira etorri ziren: dantzaldira joaten ginen, mendira…”, oroitu du. Lagunak Urretxukoak zirela eraginda, Urretxuko giroa Zumarragakoa baino hobeto ezagutzen zuten. “Sanjoanetan, Santa Anastasietan… Urretxura joaten ginen. Euskal Jaia izugarri gustatzen zitzaigun. Oso giro ona genuen. Bertatik ez zen bikoterik irten, baina harreman estua genuen eta oraindik lagunak gara”.
Urretxu eta Zumarraga oso ezberdin ikusten zituzten. “Nire ustez Legazpiko jendeak harreman handiagoa izan du Urretxurekin Zumarragarekin baino. Txikiagoa zen eta giro gehiago zuen. Zumarraga handi ikusten genuen: azpiegitura gehiago, zine handia, denda gehiago, tren geltokiak, hotela… Gainera, Legazpik ez zituen sendagile kontsulta pribatuak, optikoak, hizkuntza akademiak, batxiler eta lanbide heziketa ikasketak, notaritza… zituen. Batera premiaz joaten ginen eta bestera festa egitera. Bi herri bezala ikusten genituen, nahiz eta batera dauden”.
Hala, “Legazpitik ikusita” askotan bi udalek indarrak ez dituztela behar bezainbeste batu iruditzen zaio. Urretxu eta Zumarraga artean pike “sanoa” nabaritzen zuten, baina bi herri hauen eta Legazpiren artean ez zegoela pikerik dio.
Betidanik Legazpitik hona etortzeko joera hemendik hara joatekoa baino handiagoa izan dela uste du, baina ez du uste euren herria mankomunitate barruan baztertua dagoenik. “Mankomunitatea sortu aurretik diskriminazio arriskua handiagoa zen. Izan ere, Ordizia eta Beasain oso indartsuak dira. Goierri barruan bazterrean gaude, baina Urretxu, Zumarraga, Ezkio-Itsaso eta Legazpi elkarrengandik hurbil daude”.
Dena den, oraindik gauza askotarako Zumarragara joan beharra dutela dio. “Ospitalea, Ertzaintza, UGLE, notaritza… bertan daude. Gainera, Legazpin tren gutxiago gelditzen dira eta Zumaiara, Bilbora eta Iruñera joaten diren autobusak ez dira Legazpitik pasatzen. Komunikazio mailan baztertuak sentitzen gara”.
Azkenaldian, bidegorriari eta Lenburren ekimenei esker, urretxuar eta zumarragarrek Legazpira lehen baino gehiago jotzen dutela uste du. “Hango jende dezente ikusten da herrian. Lehen enkargu batzuetara etortzen ziren, baina gutxi. Telleriarte, Brinkola eta herriaren erdialdea gehienek ezagutuko dituzte, baina auzoak inork gutxik”.
Bere ustez merezi du Legazpira joatea. “Mirandaolako parkea eta burdin museoa, Txillida Lantoki museoa, artzaintzaren ekomuseoa, ogiaren txokoa, paseo bikainak bidegorritik barrena Brinkolara, Barrendiolako urtegira eta Guriditegira, paisaia, merkataritza, festak, taberna giroa, pintxo bikainak… ditugu”.
Bera urte luzeetan egunero etorri zen, ikastolan lan egin baitzuen. Oraindik ere sarritan etortzen da, hemen egindako lagunak bisitatzera. “Hilean behin joaten naiz, lagun asko baititut. Gainera, beti hemen ibili beharrean, batzuetan bidegorrira joan eta hara joaten naiz. Lehengoan San Kristobalera joan nintzen. Santa Barbara eta Irimo aldera ere joaten naiz noizbehinka”.
Kepa Urtzelai: “Kirol-arloan beti egon da pikea, batzuetan desatsegina, baina egia esan ez dakitzergatik”
Zer harreman izan duzu zure bizitzan zehar Urretxu eta Zumarragarekin?
Gazteago ginela, aste bukaeretan, bereziki larunbatetan, nire koadrilarekin Urretxura joaten nintzen. Gogoan ditut Goldenen bizi izandako une ederrak. Bestalde, nola ez, Urretxu, Zumarragako eta “geltokiko” jaietara eta Santa Lutzi feriara ere joaten ginen. Gaur egun, berriz, aste bukaeran jendea gutxi mugitzen da, normalean bakoitzak bere herrian gelditzeko joera du eta guk ere nahiago dugu Legazpin bertan gelditu. Festetan, berriz, hor izaten gara.
Nola ikusten dituzu Urretxu eta Zumarraga? Eta bertako herritarrak?
Bai Urretxun, bai Zumarragan herria, beste askotan bezala, aldatzen ari da, hobekuntzak han eta hemen ikusten dira. Herri bakoitzak bere izaera du, hori begi bistan dago. Beraien artean tira bira ugari izaten dituzte eta beraien identitatea ondo gogorarazten dute; nor nongoa den garbi asko uzten dizute.
Inoiz Urretxu eta Zumarragarekiko baztertuak sentitu al zarete?
Guk daramagun denbora laburrean Mankomunitate mailan ondo konpontzen gara. Tarteka gai komunak mahai gainean jartzen ditugu eta denon artean azterketa lana egin eta irtenbide egokiak bilatzen saiatzen gara. Kirol arloan, berriz, beti egon da pike giroa, batzuetan desatsegina, baina egia esan ez dakit zergatik.
Urretxu eta Zumarragari inbidiarik ba al diozue zer edo zertan?
Gu oso pozik eta harro gaude Legazpin, horregatik jarraitzen dugu gure herrian!
Eta zertan eduki beharko liekete inbidia Urretxu eta Zumarragak Legazpiri?
Hori zuek esan beharko duzue. Legazpin edozein asteburutan giro ona egoten da. Bestalde, natura gustatzen zaionarentzat aukera ugari ditugu.
Udalen arteko elkarlana behar bezain ona al da?
Mankomunitatea horretarako eratuta dago, Urola Garaiko gai komunak elkarrekin lantzeko. Denok dakigu elkarlana ez dela erraza izaten, iritziak eman eta entzun, errespetuarekin hitz egin, ekarpenak aztertu, adostasun batera iritsi… baina aurrera egin nahi badugu, elkarrekin egin beharko dugu lana.
Zergatik merezi du Legazpira goiz pasa edo egun pasa joatea? Ze plan gomendatuko zenieke urretxuar eta zumarragarrei?
Ni neu oso mendizalea naiz eta aukera ugari ikusten ditut. Horien artean Korostiaga mendira igo, Arrolamenditik Ardanbidetako aterpera joan, bertan hamaiketakoa egin eta ondoren herrira jaitsi. Aizkorrik ere aukera handiak ematen ditu.
Josema Azpeitia: “Legazpiarron irudipenez urretxuar eta zumarragarrek beti gutxietsi egin gaituzue”
