Bilatu
egin zaitez
  • Gure berri
  • Zozketak
  • Eskaintzak
  • Hemeroteka
Bilatu
  • Albisteak
    • Gaiak
      • Aisia
      • Ekonomia
      • Euskara
      • Gizartea
      • Hirigintza
      • Ingurumena
      • Jaiak
      • Kirola
      • Kultura
      • Politika
      • Udala
      • Orokorra
    • Herriak
      • Urretxu
      • Zumarraga
    • Generoak
      • Albisteak
      • Elkarrizketak
      • Erreportajeak
  • Multimedia
    • Argazkiak
    • Bideoak
  • Agenda
    • Hilabetea
    • Zerrenda
    • Agendan parte hartu
  • Aldizkariak
  • Gure atariak
    • Goierriko Hitza
    • Goiberri
    • Goierriko zerbitzuak
    • Iragarki
      laburrak
    • Hitza
  • Interesekoak
    • Hiztegiak
      • Hiztegia.net
      • Elhuyar hiztegia
      • Euskalterm banku terminologikoa
      • UZEI sinonimoak
      • Hiztegi Batua (Euskaltzaindia)
      • Orotariko Hiztegia (Euskaltzaindia)
      • Bostak bat hiztegia
      • Eusko Jaurlaritzaren itzultzaile automatikoa
      • Berria estilo
        liburua
      • ETC – egungo testuen corpusa
      • Hiztegiak gaika
    • Euskara Urretxu eta Zumarragan
  • Nor gara
  • Aniztasun politika
  • Argitalpen politika
  • Pribatutasun politika
  • Cookieak
egin zaitez
  • Gure berri
  • Zozketak
  • Eskaintzak
  • Hemeroteka
Orokorra

Luis Artzelus: Zumarragako ‘gizon lasaia’ (139. alea)

Urretxu eta Zumarraga
2008/09/23
Otamotz

Noiz eta non jaio zinen?

1918ko martxoaren 23an jaio nintzen, Santos Agirrerenharategia dagoen tokian. Lehen zegoen etxea ez zen orain dagoenabezalakoa. Etxe txikia zen. Aita, ama, arreba eta ni ginen. Anaia bateta arreba bat hil egin zitzaizkigun.

 

Nongoak ziren zure gurasoak?

Aita Ormaiztegikoa zen eta ama Segurakoa. Aitaren anaiaSegurako neska batekin ezkondu zen: nire amaren ahizpa. Hala, bianaia bi ahizpekin ezkondu ziren. Nire lehengusuek eta nik abizenberberak genituen. Bi gelditzen gara: Ignacio Artzelus Imaz eta LuisArtzelus Imaz. Aitaren familian 11 anaia-arreba ziren eta 8 urterekinAgurainera bidali zuten txerriak zaintzera. Etxean dirua behar zuteneta!

 

Nolatan etorri ziren Zumarragara?

Aitak harakina izan nahi zuen. Lana utzi eta Villabonarajoan zen ikastera. Gero Donostiara joan zen lan asko zuen harategibatera. Bere arreba bat Zumarragan ezkondu zen eta hona etortzeaeskaini zion, hemen lana zegoela eta. Artizentzako lanean hasi zen,baina besteentzako lana egiteaz aspertu egin zen eta bere kasa hasizen. Hala, ni jaio nintzen tokian harategia ireki zuen.

 

Zu, ordea, albaitaria izan zinen.

Harakina izateko aukera nuen, seme bakarra bainintzen,baina niri ez zitzaidan harategiko lana gustatzen eta aitaridisgustua eman nion. Albaitaritza ikasketak egin nituen. LehenengoMadrilen egon nintzen eta han gaixo jarri nintzen. Izan ere, gerraondorengo urteak ziren eta ez zegoen zer jan. Zaragozan bukatu nuenkarrera. Garai hartan ez zen lanik falta. Lehenbizi Eskoriatzan aritunintzen. Lau urte eman nituen bertan eta Gatzagan.

 

Nolakoa zen zuen lana garai hartan?

Gatzagan nengoela intseminazio artifiziala heldu zen.Sekulako istorioak dauzkat horren inguruan. Izan ere, baserritarrekez zuten halakorik nahi. Injekzioarekin zer aterako da ba!, esatenzuten. Utz nazazu bakean, lehen bezala lan egiten. Halako batean,baserritar batek deitu egin zidan. Izan ere, behia zezenarekin egotenzen baina ez zen ernaltzen. Kistea kendu nion, susara jarri zen etahazia jarri nion. Handik bederatzi hilabetera txekor polit bat jaiozen. Hala, bata bestearen atzetik etorri ziren nire bila. Garaihartan lan asko zegoen eta baserri batetik bestera oinez joan beharzen. Ordiziako baserri batera joateko bi ordu baino gehiago beharnituen.

 

Ordizian urte asko eman zenituen.

Eskoriatzan lauzpabost urte eman nituen eta gero gaixojarri nintzen: tuberkulosia izan nuen biriketan. Sendatu nintzeneanOrdiziara joan nintzen. Ez zegoen baserri asko, baina hiltegi handibat eta azoka garrantzitsua zituen. Ordizian erretiratu arte egonnintzen: 40 urte eman nituen bertan. Ordiziarra naiz ia! Bertan loegiteko eta jateko tokia nituen, Castillorenean. Ganaduarekin etatxakurrekin lan egin nuen batik bat.

 

Denetik ezagutuko zenuen…

Beno… Inguru hartan beste albaitari bat ere bazegoen.Soriatik etorri zen eta euskaraz hitzik ere ez zekien. Gizon ona zen,baina ez zen oso normala. Zaldibia, Arama, Gaintza, Altzaga etaItsasondon lan egiten zuen. Askotan joan behar izaten nuen nik ereherri hauetara, bera ez baitzen guztietara heltzen. Egun batean bereemaztea etorri zitzaidan, senarrak gau osoa etxetik kanpo eman zuelaesanez. Eguna joan, eguna etorri… eta ez zen azaltzen. Halakobatean ehiztari batek aurkitu zuen pinu batetik zintzilik. Bere buruahil zuen eta ordurako erdi ustelduta zegoen. Tristea benetan.

 

Lagun asko izango dituzu Ordizian…

Orain ez… Duela 27 urte jubilatu nintzenez, nirelagunak aspaldikoak dira. Gazte jendea ez dut ezagutzen eta gutxitanjoaten naiz dagoeneko Ordiziara. Izan ere, nekatu egiten naiz.Eserita solasean egotea atsegin dut.

 

Nolatan erabaki zenuen albaitaritza ikastea?

Batxilergoa egin ondoren, mediku edo albaitari izan nahinuen. Ba al dakizu zergatik aukeratu nuen albaitaritza? Eskutangizonezko, emakumezko edo haur bat hilko balitzait, haren atzetik nijoango nintzela uste nuen. Beldur hori dela eta erabaki nuenalbaitari izatea. Txekorra hiltzen bada ez da ezer gertatzen…Galdera ona egin didazu!

 

Erantzuna ere ez da txarra izan! Gerra bizitzea eretokatu zitzaizun.

Gerran izan nintzen, derrigortuta, eta gero hasi nintzenalbaitaritza ikasten. Soldadu joan behar izan nintzen eta hiruurtetan han ibili ginen… mekaguen la india! Frankistek gazteakmobilizatu zituzten eta artillerian izan nintzen. Valladoliden izannintzen eta gero Teruelen. Mendian lo egiten genuen, zero azpiko 14gradurekin. Ebroko bataila ditxosozkora joateko zorian izan ginen.Bataila gogorra izan zen hura! Kristo guztia eraman zuten. Zer izanzen hura! Infernua! Batailak hiru hilabete iraun zuen eta bukatuzenean Kataluniara joan ginen. Ordurako errepublikarrak lur jotazeuden eta gerra berehala bukatu zen. Valentzian oraindikerrepublikar asko zeuden, baina ez zuten hegazkinik eta tankerik.

 

Batailetan parte hartu ez zenuen arren, soldadutza ezzen gozoa izango…

Gogorra izan zen. Gerra azkenekoa da. Okerrena. Denekgaltzen dute: irabazten dutenek eta galtzen dutenek.

 

Nolakoa zen zure haurtzaroko Zumarraga?

Oso txikia. 3.000 biztanle zituen. Denok elkar ezagutzengenuen. Orbegozoren arrastorik ez zegoen. Patrizio bera oso txikiazen oraindik. Garai hartan zume-industria zen nagusi: Busca,Mendizabal, Ormazabal, Legorburu… denek zumearekin lan egitenzuten. Burdinarekin gero hasi ziren. Urretxun balezta lantegia irekizen eta gero Rojo y Zaldua ere bai. Orduan hasi ziren hemenburdinarekin lanean.

 

Handik urte batzuetara Elena Arbulu farmazialariarekinezkondu zinen.

Ezkondu nintzenean gaua Ordizian pasatzeari utzi nion.Egunero etortzen nintzen Zumarragara. Farmazia gainean bizi izanginen. Etxebizitza txiki samarra zen eta Legazpi kalera etorri ginen,nire aitaren harategi parera. Aitak baratzea zuen hemen etakontratista bati eskaini nion. Etxebizitza bakarra emango zidala esanzidan. Beste batek sotoa, lokala eta etxebizitza eskaini zizkidan etahari eman nion lursaila. Ordutik hemen bizi naiz. Emaztea duela biurte eta erdi hil zitzaidan eta nik ere etxe honetan hil nahiko nuke.Nire etxea da.

 

Noiz ezkondu zineten?

Duela 57 urte. Hiru alaba izan genituen. Bata medikuada: okulista. Ostegunetan hona etortzen da. Bigarrenak Urretxunfarmazia du eta hirugarrena Cadizen bizi da: Sanlucar de Barramedaherrian. Bera eta bere senarra irakasleak dira. Hirurek ikasketakdituzte eta oso harro nago beraietaz.

 

Emaztea eta zu bikote eredugarria zineten.

Erretiratu eta gero izan genuen elkarrekin egotekodenbora. Bera hil eta gero emakumezko batzuei dirua emanez laguntzenziela jakin nuen. Erretiratu ondoren emazteari dendan laguntzen nioneta orain alabari laguntzen diot farmaziako lanetan. Gaur bertan hanizan naiz. Ez naiz geldirik egotekoa. Ez nago oso ondo, baina nahikopoliki nago.

 

Zer zaletasun dituzu?

Irakurtzea asko atsegin dut. Bestalde, emaztearekinbidaia batzuk egin nituen. Parisen bi aldiz izan ginen. Suitzara erejoan ginen. Dena den, ez genituen bidaia asko egin. Izan ere, emaztealangile amorratua zen. Bere farmazia suhiak hartu zuen eta beradrogeria honetan egoten zen. Beheraka hasi zen… eta kito!

 

Nola ikusten duzu egungo gizartea?

Nahiko lan, motel. Krisia dela eta ez dela… Solbesministroak ere krisia aipatu du! Pello Gonzalezek ere ahalik etagutxien gastatzeko esan die Udalei, kontuak zailak daudela eta. Argiibili behar! Errusiarrek ere Georgian sekulakoak egin dituzte…

 

Munduan gertatzen dena jarraitzea gustatzen zaizu,beraz.

Egunero irakurtzen dut egunkaria, goitik behera.

 

Eta Zumarraga, nola ikusten duzu?

Hobera egingo dugula. Orbegozorekin gora egin genuen,baina trena genuelako etorri zen. Seguran kazike bat zegoen eta harkez zuen trenik nahi izan. Orain Seguran zer? Oiloak kalean ibiltzendira oraindik. Abiadura Handiko Trenak ere mesede egingo digula ustedut.

Goierriko albisteak euskaraz, libre eta kalitatez jaso nahi dituzu? Horretarako zure babesa ezinbestekoa zaigu. Egin zaitez HITZAkide! Zure ekarpenari esker, euskaratik eginda dagoen tokiko informazio profesionala garatzen eta indartzen lagunduko duzu.

Egin HITZAkide

Azken 7 egunetako irakurrienak

1

Musti Taldeak Imanoli oroigarria oparitu dio, eskerrak emateko

2025/05/07
Urretxu eta Zumarraga
2

Urolaren Lantarongo garaipen historikoaren 40. urteurrena

2025/05/07
Urretxu eta Zumarraga
3

Urretxu-Zumarragako taldeak irabazi du Lazkaomendiko jaietako herri kirol desafioa

2025/05/04
Urretxu eta Zumarraga
4

1936ko gerrari eta bere ondorenari buruzko dokumentala eta mahai-ingurua, ostegunean Zelai Arizti kultur etxean

2025/05/06
Urretxu eta Zumarraga
5

Gazte bat atxilotu dute Zumarragako geltokian, bi maleta lapurtzea leporatuta

2025/05/05
Zumarraga
6

Emakumezkoen Itzulia Zumarragatik abiatuko da, maiatzaren 16an

2025/05/07
Zumarraga
  • Goierriko Hitza
  • 943 72 34 08
  • goierri@hitza.eus
  • Iparragirre, 11 20700 – URRETXU
  • Nor gara
  • Aniztasun politika
  • Argitalpen politika
  • Pribatutasun politika
  • Cookieak
Babesleak:
Hasi saioa HITZAkide gisa

Saioa hasten baduzu, HITZAkide izatearen abantailak baliatu ahal izango dituzu.

HITZAkide naiz, baina oraindik ez dut kontua sortu SORTU KONTUA

Zure kontua ongi sortu da.

Hemendik aurrera, zure helbide elektronikoarekin eta pasahitzarekin konektatu ahal zara, HITZAkide izatearen abantaila guztiak baliatzeko.

Sartutako datuak ez dira zuzenak.
Zure kontua berretsi gabe dago.
 
 
 
(Pasahitza ahaztu duzu?)
 
 
SARTU
 
Pasahitz berria ezarri da eta zure helbide elektronikora bidali da.
Sartutako datuak ez dira zuzenak.
 
(Identifikatu)
 
 
 
 
BIDALI
 

Ezagutu HITZAkide izatearen abantailak eta aukeratu HITZAkide izateko gustuko modalitatea

HITZAkide izan nahi dut
Aldatu zure pasahitza
Pasa hitza ondo aldatu da.
 
 
 
 
 
 
 
Aldatu
 
Oraindik ez zara HITZAkide?

Tokiko informazioa profesionaltasunez eta euskaraz modu librean kontatzea da gure eginkizuna. Horretarako, zure ekarpena beharrezkoa da, eta ongi maitatzeko modurik zintzoena da HITZAkide egitea.

Gainera, BERRIAlaguna bazara eta HITZAkide egiten bazara, katilu bat oparituko dizugu:

Ezagutu HITZAkide izatearen abantailak eta aukeratu HITZAkide izateko gustuko modalitatea

HITZAkide izan nahi dut

Webgune honek cookie-ak erabiltzen ditu zure nabigazioa errazteko, publizitatea erakusteko eta analisi estatistikoak egiteko.Onartu
Informazio gehiago nahi baduzu, kontsultatu hemen.

Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT